ماتریس کرالیچ (Kraljic Matrix) چیست؟

این مطلب را بشنوید:

ماتریس کرالیچ یا Kraljic Matrix یک مدل استراتژیک در مدیریت زنجیره تأمین است که توسط پیتر کرالیچ در سال ۱۹۸۳ معرفی شد. هدف این مدل، بهینه‌سازی تصمیمات خرید و تأمین بر اساس ارزیابی ریسک و اهمیت اقلام خریداری‌شده برای سازمان است. این ماتریس به مدیران کمک می‌کند تا منابع تأمین را دسته‌بندی کرده و استراتژی مناسبی برای مدیریت آن‌ها انتخاب کنند.

 

ساختار ماتریس:

ماتریس کرالیچ دارای دو محور اصلی است:

1. ریسک تأمین (Supply Risk): درجه دشواری در تأمین یک کالا یا خدمات، که می‌تواند ناشی از محدود بودن عرضه‌کنندگان، پیچیدگی فنی، ناپایداری سیاسی یا جغرافیایی، یا وابستگی به بازارهای خاص باشد.

2. اهمیت استراتژیک اقلام برای سازمان (Profit Impact): میزان تأثیر یک کالا یا خدمات بر سودآوری، عملیات، مزیت رقابتی، نوآوری یا رشد بازار سازمان.

بر اساس این دو محور، کالاها به چهار دسته تقسیم می‌شوند:

1. اقلام غیراستراتژیک (Non-Critical Items):

   • ویژگی‌ها: ریسک تأمین پایین و تأثیر پایین بر سود.

   • مثال: اقلام مصرفی اداری مانند کاغذ، لوازم التحریر، و مواد تمیزکننده.

   • اهداف استراتژیک: کاهش پیچیدگی، افزایش بهره‌وری فرآیندهای خرید، اتوماسیون.

   • اقدامات پیشنهادی: قراردادهای بلندمدت با فروشندگان محلی، استفاده از پلتفرم‌های خرید خودکار، یکپارچه‌سازی تأمین‌کنندگان.
     
     

2. اقلام اهرمی (Leverage Items):

   • ویژگی‌ها: ریسک تأمین پایین و تأثیر بالا بر سود.

   • مثال: مواد خام استاندارد، قطعات عمومی با عرضه زیاد.

   • اهداف استراتژیک: بهینه‌سازی قیمت، بهره‌برداری از مزایای رقابتی، افزایش سودآوری.

   • اقدامات پیشنهادی: انجام مناقصات رقابتی، مذاکره قیمت با حجم بالا، متنوع‌سازی تأمین‌کنندگان.
     
     

3. اقلام گلوگاهی (Bottleneck Items):

   • ویژگی‌ها: ریسک تأمین بالا و تأثیر پایین بر سود.

   • مثال: قطعات نادر، فناوری‌های خاص، تجهیزات با تأمین‌کننده‌ی انحصاری.

   • اهداف استراتژیک: اطمینان از تداوم تولید، مدیریت بحران.

   • اقدامات پیشنهادی: ایجاد ذخایر ایمنی، یافتن تأمین‌کنندگان جایگزین، توسعه توان تأمین داخلی.
     
     

4. اقلام استراتژیک (Strategic Items):

   • ویژگی‌ها: ریسک تأمین بالا و تأثیر بالا بر سود.

   • مثال: مواد اولیه کلیدی، فناوری‌های منحصر به‌فرد، زیرساخت‌های حساس.

   • اهداف استراتژیک: ایجاد مزیت رقابتی پایدار، حفظ موقعیت بازار.

   • اقدامات پیشنهادی: توسعه شراکت‌های استراتژیک، نوآوری مشترک، ادغام عمودی، سرمایه‌گذاری مشترک.

کاربردهای مدل:

• کمک به مدیران برای تحلیل سبد خرید و تخصیص بهینه منابع.

• شناسایی نقاط آسیب‌پذیر در زنجیره تأمین و طراحی استراتژی کاهش ریسک.

• اولویت‌بندی ابتکارات استراتژیک تأمین بر اساس ارزش و آسیب‌پذیری.

• توسعه سیاست‌های بلندمدت همکاری با تأمین‌کنندگان.

مزایا:

• افزایش شفافیت تصمیمات خرید.

• تسهیل تحلیل‌های استراتژیک و عملیاتی در حوزه تأمین.

• افزایش انعطاف‌پذیری در مواجهه با بحران‌ها و تغییرات بازار.

• پشتیبانی از استراتژی‌های پایداری و مسئولیت‌پذیری تأمین.

ملاحظات اجرایی:

• نیاز به تحلیل دقیق داده‌های خرید و زنجیره تأمین.

• درک عمیق از بازار تأمین، رقابت، و فناوری.

• بروزرسانی مستمر دسته‌بندی‌ها با توجه به تغییر شرایط بازار.

نتیجه‌گیری:

ماتریس کرالیچ ابزاری قدرتمند برای طراحی و پیاده‌سازی استراتژی‌های خرید هوشمندانه و بلندمدت است. با دسته‌بندی هوشمندانه کالاها بر اساس ریسک و ارزش استراتژیک، سازمان‌ها می‌توانند نه تنها بهره‌وری را افزایش دهند، بلکه تاب‌آوری زنجیره تأمین خود را در برابر بحران‌ها، نوسانات بازار و تحولات جهانی تضمین کنند.